Abstrakt
Z jednym wyjątkiem, lord Acton nie napisał nic, co byłoby w całości
poświęcone Polsce. Z drugiej strony, Rzeczpospolita Obojga Narodów oraz
Polska w ogólności występują często na stronach tego, co Acton napisał. Artykuł
niniejszy zbiera te porozrzucane uwagi i próbuje zbadać poglądy Actona
na Polskę, poczynając od początku jej historii w X wieku, a kończąc na
powstaniu styczniowym 1863 r. Konkluzje nieco rozczarowują, ale i zaskakują.
Znając historię Polski w wielu szczegółach, Acton nie wychodzi jednak poza
standardowe, zachodnie ujęcie, dowodząc, że nie miał własnych przemyśleń
na temat demokracji szlacheckiej i polskich wolności. Z kolei jego stosunek
do powstania styczniowego zaskakuje zimnym, realpolitik podejściem, dalekim
od zwykłego, dogmatycznego ukochania obywatelskiej wolności. Pod tym
względem artykuł rewiduje w pewnym stopniu to, co wiedzieliśmy na temat
actońskiej teorii wolności oraz jego ujęciu liberalizmu.