Abstrakt
Autor artykułu stara się odpowiedzieć na pytanie dotyczące mechanizmu
wydarzeń historycznych, które z początku wyglądają na nie mające znaczenia,
ale z późniejszej perspektywy układają się w logikę swego rodzaju optimum,
które dla animatorów rewolt okazuje się odwrotnością ich pierwotnych zamierzeń.
Autor eksponuje dającą się odnotować prawidłowość, którą określa mianem
„reguły odwróconego optimum”: cechą wielkich społecznych przemian
jest przerwanie ciągłości powszechnie uznawanych dotąd wartości, ale w ich
następstwie nowe wcale nie muszą tworzyć wyższego poziomu, a optymalizacja
poszczególnych części systemu przestaje iść w parze z utrzymaniem
optimum dla jego całości. Na tym też polega społeczny mechanizm wielkich
przełomów. Ich treścią jest to, że wiążą się głównie z wielką redystrybucją
majątkową, czyli przesunięciem dóbr od dawnych właścicieli do nowych.
Beneficjenci odczuwają satysfakcję nawet wtedy, gdy z makroekonomicznego
punktu widzenia efektywność całego systemu się pogarsza. Wbrew moralizatorskiej
interpretacji dziejów, podejrzewającej istnienie jakiejś „historycznej
myśli przewodniej” prącej rzekomo do osiągania coraz wyższego poziomu
społecznego optimum, rzeczywiste przemiany odbywają się skokowo i dosyć
bezładnie, wedle szczególnej reguły odwróconego optimum, będącej zaprzeczeniem
optimum makrospołecznegp. Reguła odwróconego optimum stawia
je raczej w roli przedmiotów wydarzeń, aniżeli ich animatorów.