Abstrakt
W czasie okupacji niemieckiej powstało w konspiracji wiele ugrupowań
politycznych. Powstające licznie w pierwszych dwóch latach okupacji, a czasem
– jak w wypadku piłsudczyków – i później, reprezentowały wszystkie
przedwojenne kierunki ideowe. Chociaż wywodziły się z różnych środowisk
politycznych i społecznych okresu międzywojennego, a czasem, jak Stronnictwo
Demokratyczne, wprost z międzywojennych ugrupowań politycznych, to
ich działalność okupacyjna nie była prostą kontynuacją przedwojennej. Decydowała
o tym całkowicie zmieniona sytuacja polityczna i warunki, w jakich
tę działalność prowadziły. Z chwilą swojego powstania wprowadzały więc
nową jakość w polskim życiu politycznym. Celem artykułu, opartego przede
wszystkim na dokumentacji archiwalnej oraz dokumentach i relacjach drukowanych,
jest uzasadnienie konieczności podjęcia badań dotyczących tej
tematyki i propozycja próby opracowania katalogu spraw i problemów z nią
związanych, jak m.in. opisanie ich struktur organizacyjnych (kierowniczych
i niższych szczebli); określenie zasięgu terytorialnego i liczebności;
scharakteryzowanie wydawnictw i ich zaplecza technicznego (funkcjonowanie drukarni
i kolportażu), form łączności wewnątrzorganizacyjnej, środków finansowania
działalności; ustalenie, z jakich przedwojennych środowisk politycznych i społecznych
wywodzili się ich członkowie; przedstawienie relacji i stosunku do
władz polskich na uchodźstwie, ZWZ-AK, Delegatury Rządu RP, ugrupowań
politycznych „grubej czwórki” oraz stosunków między samymi organizacjami
działającymi poza nią; charakterystyka myśli politycznej; omówienie praktycznego
funkcjonowania każdej organizacji w warunkach wyjątkowo brutalnej
polityki okupacyjnej oraz prześladowań i martyrologii ich działaczy.